Voor het organiseren en realiseren van toekomstbestendige zorg en ondersteuning is de overtuiging dat de stem van de inwoner/cliënt/patiënt onmisbaar is. Voor gemeenten is dit zelfs een wettelijke verplichting. Maar hoe doe je dat? En hoe zorg je ervoor dat iedereen tevreden is en het oplevert wat je beoogt?
Wat is inwoner/cliënt/patiënt participatie?
Dit is het betrekken en ondersteunen van inwoners bij het plannen en implementeren van (zorg)beleid, verlenen van zorg of ondersteuning, en bij het verbeteren van de gezondheid en leefbaarheid van de buurten en wijken.
Waar gaat het om?
In de kern gaat inwoner/cliënt/patiënt participatie over het hebben van vertrouwen en oprechte interesse in elkaar. Het gaat over meedenken, meebeslissen en meedoen. Over zeggenschap en eigenaarschap. En het gaat om het geven van invloed. De praktijk leert dat participatie veel kansen biedt, maar dat het niet gemakkelijk is. Het is vaak een hele zoektocht.
- Hoe geef je op de juiste manier vorm aan participatie?
- Hoe gaan we het samen doen?
- Wat zijn de valkuilen?
- In hoeverre is de stem van inwoners/cliënten/patiënten bepalend?
- Hoe bereik ik een brede en diverse doelgroep?
- Sta ik voldoende open en is er vertrouwen?
Wat levert het op?
- Meer betrokkenheid
- Passende oplossingen
- Inzet op het juiste (ervaren) probleem
- Concrete acties
- Gedragen beleid
- Gehoord en gezien worden
- Niet over maar met
- Draagvlak
"Met elkaar staan we voor de opgave om een transitie te maken naar een duurzaam systeem."
Waarbij in te zetten?
Voorbeelden:
- Maatschappelijke vraagstukken zoals eenzaamheid, armoede, huiselijk geweld, mentale gezondheid, vitaliteit.
- Domein overstijgende samenwerkingsverbanden in de regio.
- Planvorming/vraagstukken over zorg en ondersteuning.
- Omgevingsvraagstukken.
Voor wie?
Voor zorg- en welzijnsorganisaties, gemeenten, bewonersinitiatieven, regio- en belangenorganisaties.
Onze aanpak
Wij geloven en werken vanuit de community-up benadering. Bij community-up bedenken alle betrokken partijen samen een oplossing of oplossingen bij het voorliggende vraagstuk. Alle partijen zijn samen verantwoordelijk voor het proces en het resultaat. Van begin tot eind. Omdat elke situatie anders is passen we de werkvormen die we tijdens bijeenkomsten gebruiken aan de specifieke situatie en deelnemende personen aan.
Participatief Actieonderzoek
- Samen Kennis-Maken -
Samen met inwoners/patiënten/cliënten onderzoeken we het probleem of de problemen die spelen en samen vinden we oplossingen. Tijdens het proces maken we samen kennis. Deze opgedane kennis wordt direct uitgeprobeerd en in praktijk gebracht. Zo vinden we uit wat wel en wat niet werkt.
Hieronder volgen voorbeelden van Inwoner/patiënt/cliënt participatie uit onze eigen praktijk (of In de praktijk):
Verbinden van informele en formele netwerken: wat leren we over het samenspel van inwoners en professionals?
Een gelijkwaardig samenspel tussen bewoners en professionals is cruciaal voor passende zorg en ondersteuning. Toch is dit nog niet altijd vanzelfsprekend. Samen kijken we naar goede voorbeelden. Wat kunnen we hiervan leren? En hoe kunnen we dit nog meer stimuleren en faciliteren?
Samen naar het gezondheidscentrum van de toekomst
Hoe ziet de toekomstige huisvesting voor eerstelijnszorg- en welzijnsvoorzieningen in Den Haag eruit? Het is een zeer actuele vraag in de stad. Natuurlijk voor wijken die op de schop gaan en waar nieuwe huisvesting nodig is. Maar ook in bestaande wijken is door intensievere samenwerking een ander soort gebouw nodig. Er is veel mogelijk! We lieten ons inspireren door twee mooie voorbeelden.
Wijkgerichte samenwerkingsverbanden
Wij investeren in het bouwen en versterken van wijknetwerken met eerstelijnsprofessionals, bewoners en het sociale domein ter bevordering van de gezondheid van bewoners. Iedere wijk heeft zijn/haar eigen identiteit, met bijbehorende uitdagingen en kansen.
We brengen deze verbinding tussen professionals en bewoners vooral op wijk- of buurtniveau tot stand. We zetten daarbij steeds meer in op een zogenaamde Community Up beweging, waarbij betrokken partijen vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid aan de slag gaan. Niet bottom up, niet top down, maar samen, community up.
Gezond & Vitaal Oud(er) worden op Scheveningen Noord; van actieonderzoek naar actieprogramma
Dit project werd in mei 2019 gelanceerd en had als doel om de benodigde verbindingen in de wijk te versterken. Wij hebben geadviseerd om buurtbewoners vanaf het begin te betrekken bij het project Gezond Samen Leven op Scheveningen Noord. Helaas werden de bijeenkomsten in 2020 vanwege de COVID-19 pandemie online gehouden, maar desondanks werd er hard gewerkt aan de visie en aanpak van het project. In 2021 werd gekozen voor participatief actieonderzoek en werd er een intentieverklaring getekend door de kerngroep.
In 2022 lag de nadruk op bewustwording, waarbij onderzoek werd gedaan naar gezondheid en vitaal ouder worden, en interviews werden afgenomen met verschillende wijkpartners, zoals de gemeente, welzijnsorganisaties, ondernemers en zorgprofessionals. Er werd ook een wijkbijeenkomst georganiseerd over Positieve Gezondheid, waarbij de kerngroep betrokken was. Daarnaast vond er een focusgroep plaats om de opgehaalde informatie te bespreken en te kijken naar gewenste acties. Dit leidde tot de ontwikkeling van het actieprogramma Ouder worden voor Beginners, waarbij buurtbewoners en wijkpartners samenwerken aan oplossingen voor vitaal ouder worden in de wijk.
In 2023 werd dit actieprogramma gelanceerd en werd er gekeken naar manieren om duurzaamheid te waarborgen en de samenwerking met het stadsdeel en de gemeente te versterken. Momenteel wordt er gewerkt aan een meerjarenprogramma Ouder worden voor Beginners.
Het programma richt zich op verschillende thema's, zoals Positieve Gezondheid, langer thuis wonen, zorgtechnologie en het creëren van een zorgzame buurt door formele en informele netwerken in de wijk met elkaar te verbinden.
Diverse partners, waaronder bewonersorganisaties, zorginstellingen en de huisartsencoöperatie van Scheveningen, zijn betrokken bij dit project. Reos fungeert als procesbegeleider voor de kerngroep en zorgt voor facilitering, versterking van co-creatie, het verbinden van partijen, het stimuleren van het proces en het bieden van inspiratie en informatie.
Gezond Samen Leven in Leidschendam-Zuid
In Leidschendam-Zuid wordt momenteel gewerkt aan het project "Gezond Samen Leven". Dit project wordt uitgevoerd in opdracht van de Gemeente Leidschendam-Voorburg, door Reos in samenwerking met de kerngroep Leidschendam-Zuid. Het doel van dit participatieve actieonderzoek is om een positief gezonder Leidschendam-Zuid te realiseren, waarbij de bewoners en andere betrokkenen zelf actief meewerken.
"Hoe kunnen we de (positieve) gezondheid van Leidschendam-Zuid verhogen?"
De hoofdvraag van het actieonderzoek is: "Hoe kunnen we de (positieve) gezondheid van Leidschendam-Zuid verhogen?" Om deze vraag te beantwoorden, zijn er verschillende deelthema's geïdentificeerd. Thema 1 richt zich op de positieve gezondheid van de wijk en omvat onderwerpen als wonen, ontmoeten, voorzieningen en eigen regie. Thema 2 richt zich op "in beweging komen in en voor de wijk" en omvat het deelthema van talentinzet en wederkerigheid. Thema 3 heeft betrekking op de functie van Ons Tolhuis (buurthuis) en richt zich op het versterken van sociale cohesie tussen jong en oud.
Het onderzoek maakt gebruik van participatief actieonderzoek en richt zich op positieve gezondheid. Er wordt gewerkt aan een toolkit Positieve Gezondheid die specifiek wordt toegepast per buurt in Leidschendam-Zuid. Daarnaast wordt er een aanpak van buurtgesprekken ontwikkeld, waarbij bewoners worden betrokken.
Reos speelt een belangrijke rol in het project. Wij zijn verantwoordelijk voor het opzetten en uitvoeren van het actieonderzoek, evenals het informeren en inspireren over Positieve Gezondheid. Reos organiseert bijeenkomsten met belanghebbenden, met als uiteindelijk doel om bij te dragen aan een actieprogramma dat wordt vormgegeven door en voor de wijk. De bewoners zijn hierbij actief betrokken, waardoor zij zich gehoord voelen en zich kunnen vinden in de aanpak.
Het project "Gezond Samen Leven" heeft als doel om een positief gezonder Leidschendam-Zuid te creëren, waarbij de bewoners en andere betrokkenen zelf een actieve rol spelen. Met behulp van participatief actieonderzoek en de inzet van de toolkit Positieve Gezondheid en buurtgesprekken, hoopt men de gezondheid van de wijk te verbeteren en de sociale cohesie te versterken tussen jong en oud.
Alliantie Positieve Gezondheid Zuid-Holland Noord (Alliantie PG ZHN)
De Alliantie Positieve Gezondheid Zuid-Holland Noord vormt een beweging: van ziekte en zorg -> gezondheid en gedrag -> mens en maatschappij. Met een brede blik op gezondheid, vanuit het gedachtegoed Positieve Gezondheid, werkt de Alliantie met haar partners aan vitale en veerkrachtige inwoners en een toekomstbestendige zorg en ondersteuning. De Alliantie Positieve Gezondheid in de regio Zuid-Holland Noord heeft de ambitie om in 2030 de meest positief gezonde regio te worden.
Samenwerking domeinen in Bouwlust en Vrederust: ‘We weten elkaar steeds beter te vinden’
Samenwerking tussen verschillende domeinen is nodig voor passende zorg en ondersteuning in de wijk. Maar dit gaat niet altijd vanzelf. In Bouwlust en Vrederust is er de afgelopen jaren hard aan gewerkt.
Patricia van Paasen-Scheepers begeleidde dit proces met veel enthousiasme én toekomstvisie. ‘Hoe mooi zou het zijn als we de inwoners veel meer gaan betrekken vanaf de start, zodat we samen kunnen ontwikkelen wat er nodig is.’ Wordt vervolgd dus! Meer weten? Bekijk de video, met dank aan alle sprekers van fysiopraktijk De Dreef, Huisartsenpraktijk Zonneoord en de buurtsportcoach.
Links naar meer voorbeelden van bijdragen van Reos voor en met inwoners, cliënten en/of patiënten:
- Verslag wijkfietstour in Bouwlust en Vredelust
- Reos regiospecial over armoede en bestaansonzekerheid
- LinkedIn bericht over Groepsconsult in gebedshuizen in de Schilderswijk
- Scholingsdag Samen Sterk voor het Haagse Kind
- Uitnodiging Bewonersbijeenkomst regioplan Zuid-Holland Noord
- Symposium Wegwijs voor kwetsbare ouderen in Scheveningen
Bewoners en professionals samen aan de slag in de wijk Stevenshof
Bewoners en organisaties samen aan de slag voor een sociale en gezonde wijk. Dat is het programma Stevenshof Vitaal! in een notendop. De initiatiefnemers – de wijkvereniging, zorg- en welzijnsorganisaties, Zorg en Zekerheid en de gemeente Leiden – hebben met elkaar afgesproken dat ze zich de komende drie jaar met een speciaal programma intensief inzetten voor een gezonder, vitaler en socialer Stevenshof. Het is de bedoeling om in de wijk een serieuze beweging op gang te brengen die ook na afloop van deze periode wordt voortgezet door de bewoners en organisaties. Met als doel een leefomgeving te realiseren waarin iedereen – van jong tot oud – prettig kan wonen, werken en verblijven.
Positieve Gezondheid: ‘Je wilt een volledig mens zijn, ook al heb je onvolledige stukkies’
Tientallen bewoners kwamen in mei '22 naar de bijeenkomst op Scheveningen Noord over Positieve Gezondheid. Over deze nieuwe kijk op gezondheid gingen zij, onder leiding van bewonersorganisatie Thuis in de Buurt, met elkaar in gesprek.
Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. Met die bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren. Hierbij kijk en werk je vanuit een holistische visie, ‘omdat je graag een volledig mens wilt zijn, ook al heb je onvolledige stukkies.’ Bekijk de video om meer te horen van de bewoners en hun visie op (Positieve) Gezondheid.
Prettig Ouder worden in ’t Lien/De Rietvink
De Gemeente Leidschendam-Voorburg heeft Reos ingeschakeld als uitvoerder van een participatief actieonderzoek i.s.m. wijkpartners als Woej en SenW (welzijn en sport), Gemeente LV, bewoners/wijkcentra, Vidomes, WoonInvest, VVT organisaties en andere wijkpartners die relevant zijn om de onderzoeksvraag te beantwoorden. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen wat er nodig is in de wijken ’t Lien/De Rietvink om prettig oud te worden. Dit wordt gedaan door interviews met wijkbewoners en wijkpartners af te nemen, een focusgroep te organiseren en zich te laten inspireren door de Blue Zones.
Het uiteindelijke resultaat is het bepalen van een actieprogramma, waarbij bewustwording wordt gecreëerd over ouder worden in de wijk en de bijdrage die verschillende partijen hierin kunnen leveren, zoals zorgprofessionals, bewoners en wijkpartners. Reos speelt hierbij een belangrijke rol door het opzetten en uitvoeren van het onderzoek, het informeren en inspireren over Positieve Gezondheid/Blue Zones, en het organiseren van bijeenkomsten met belanghebbenden die uiteindelijk bijdragen aan het actieprogramma.
Dit initiatief draagt bij aan de landelijke opgave:
Schilderswijk heeft de smaak te pakken
De Schilderswijk is een van de wijken waarin wij al een aantal jaren advies en ondersteuning biedt aan professionals, ter versterking van een multidisciplinaire samenwerking. Hieruit zijn sterke samenwerkingsverbanden voortgekomen, waarvan het huisartsencafé en de gezamenlijke aanpak van 2diabeat mooie voorbeelden zijn. Beide groepen zien steeds meer het belang in van een goede samenwerking met bewoners. Immers, iedereen draagt bij aan Gezond Samen Leven.
Transitie
We zijn ons er inmiddels allemaal van bewust dat de manier waarop we onze zorg hebben georganiseerd, niet houdbaar is. Het kan anders. Passender. Menselijker. Met elkaar staan we voor de opgave om die verandering te maken. Dat vraagt om anders kijken, anders denken en anders doen.
Ook wij bevinden ons op de transitiecurve. Wij geloven in de kracht van mensen zelf en zien volop mogelijkheden om elkaars talenten beter te vinden en in te zetten. Als team brengen we daarom in kaart hoe we vanuit Mens en Maatschappij kunnen bijdragen aan onze missie: samen naar gezondere regio’s! We zien een verandering van onze rol en concretiseren die momenteel met elkaar.
We nemen je graag mee in dit proces en geven daarom een kijkje achter de schermen van onze eigen beweging.
‘Intrinsieke motivatie zorgt voor de mooiste duurzame samenwerkingsrelaties’
Aan het woord is adviseur Geeta Ramsaransing.
Onze wereld verandert. De manier waarop we onze zorg hebben georganiseerd, is niet houdbaar. Het kan anders. Passender. Menselijker. Met elkaar staan we voor de maatschappelijke opgave om die transitie te maken. Dat vraagt om anders kijken, anders denken en anders doen. Wij geloven in de kracht van mensen zelf. We zien volop mogelijkheden om elkaars talenten beter te vinden en in te zetten. Deze beweging, die start bij Mens & Maatschappij, willen we vergroten en versnellen. Wat betekent dit voor onszelf en onze rol in de wijken?
‘Omarm de chaos’
Aan het woord is adviseur Daphne Metaal.
Onze wereld verandert. De manier waarop we onze zorg hebben georganiseerd, is niet houdbaar. Het kan anders. Passender. Menselijker. Met elkaar staan we voor de maatschappelijke opgave om die transitie te maken. Dat vraagt om anders kijken, anders denken en anders doen. Wij geloven in de kracht van mensen zelf. We zien volop mogelijkheden om elkaars talenten beter te vinden en in te zetten. Deze beweging, die start bij Mens & Maatschappij, willen we vergroten en versnellen. Wat betekent dit voor onszelf en onze rol in de wijken?