Tür Sayımı belirli bir zaman içinde, belirli bir alanda yaşayan canlı türlerinin kayıt altına alındığı bir biyolojik çeşitlilik tespit çalışmasıdır. Tür sayım etkinlikleri, doğa bilimciler, doğa rehberleri veya vatandaşların katılımıyla gerçekleştirilebilir. Bu etkinlikler sayesinde gözlemlenen / korunması istenen yerin tür çeşitliliği kayıt altına alınabilir ve insanların doğaya ve doğa koruma konularına ilgisini çekerek öğrenmelerine katkı sağlanabilir.
Bunun yanında tür sayımı pek çok amaca yönelik yapılabilir. Bir yörenin vejetasyonunu saptama, bitki birliklerini belirleme, bölgedeki toprak yapıları ile bitkiler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarma, iklim zonlarını takip etme gibi amaçlar bunlardan yalnızca birkaçı. Bu da bize gösteriyor ki bitki türlerinin sayımı başta botanik olmak üzere jeoloji, klimatoloji, tıp bilimi gibi birbiriyle dolaylı veya direkt ilişkili disiplinlerce kullanılan bir yöntem. Bunların dışında, tüm memelilerin ortak bir huyu diyebileceğimiz "merak" ise bizi etrafımızı tanıma konusunda daha da motive ediyor. Bulunduğumuz yeri veya doğayı merak etmemiz sonucunda da bitki türlerini tanıma, saptama, sayma yoluna gidebiliyoruz.
Ekoloji Çemberi olarak yaptığımız çalışmalar süresince doğaya yakından bakmak, canlılığı tanımak üzerine meraklarımız oluştu. Bu meraklar ise yaz aylarında Öğretmen Köyü’nde gerçekleştirdiğimiz çalışma kamplarında köyün etrafında çıktığımız yolculuklarla büyüdü, beslendi. Çember içerisinde; ekolojik anlamda farkındalık kazanmayı desteklemek, bunun için içerikler hazırlamak gibi hedeflerimizin de olmasıyla bu çalışmayı yapabilmek için planlamalara başladık.
Beşinci yılını kutladığımız Öğretmen Köyü Bodrum’un Dağbelen Köyü yakınlarında yer alıyor. Bizler köye adım attığımızdan beri arazinin canlı çeşitliliği oldukça arttı ve zamanla inşa edilen yerleşkelerle birlikte ekilen bitkilerle ve meyve ağaçlarıyla yeşerdi.
Öğretmen Köyü’nü merak ediyor, görmek istiyor belki de özlüyor olabilirsiniz. Burada geçirdiğiniz vakitlerin hatırınızda doğayla güçlü bağlar kurduğunuz, gördüklerinize şaşırdığınız, merak ettiğiniz anlar olarak kalması muhtemel.
Biz geçtiğimiz aylarda Ekoloji Derinleşme Programı’na hazırlanırken yıllardır havasını soluduğumuz, toprağında yürüdüğümüz, gölgesinde dinlendiğimiz bu köyün biyolojik çeşitliliğini daha yakından tanımak, köyü birlikte paylaştığımız dostlarımızla da paylaşmak istediğimize karar verdik.
Doğayla olan bağlantımızı güçlendirecek yegane şeylerden biri: gözlem yapmak, onu daha yakından tanımak. İnanıyoruz ki arazideki çeşitliliği tanıdıkça her birimizin köyle olan bağlantısı önemli ölçüde değişecek ve yeni şeyler öğrenmek isteyecek.
2020’nin Mart ayında, Öğretmen Köyü ve yakın çevresinde gerçekleştirdiğimiz iki günlük araştırma gezisinde baharın ilk günlerine denk geldik. Mevsim dolayısıyla birçok otsu bitkiyi görebildik ancak çok daha fazlası henüz kendini belli etmemişti. Dolayısıyla iki hafta sonra, dört hafta sonra, altı hafta sonra, sekiz hafta sonra bu geziler tekrar edilebilseydi otsu bitkiler bakımından çok daha geniş ve zengin bir listemiz veya fotoğraf arşivimiz olurdu.
Diğer yandan, çok yıllık ömürleri ve odunsu yapılarıyla her mevsim kendilerini gösteren ağaç ve çalıları büyük ölçüde, belki de tamamıyla saptayabildik. Gördüğümüz ağaç ve çalıların çoğu, Akdeniz ikliminde sıklıkla rastlanan herdem yeşil yapılarıyla dört mevsim tanımlanması kolay bitkilerdi. Yaprak dökenlerin ise yaprakların haricinde de pek çok tanım işaretleri var; dal ve kabuk yapıları, tomurcuk gözleri ve bu gözlerin dallara dizilişleri, deforme olmuş olsalar da üzerlerinde kalan tohum veya meyveler, mevsim uygunsa çiçekler, gövde ve dallardan sızan salgılar, bu salgıların renk ve kokuları gibi pek çok işaret yapraklar olmasa da tanımlamayı mümkün kılıyor.
Çalışma sonucunda, Öğretmen Köyü sınırları içerisinde 71 bitki türü saptadık ve bu bitkilerden 50'si yörenin doğal türlerinden. Bu bakımdan, arazinin, içinde bulunduğu doğa ile ilişkisini sürdürdüğünü rahatlıkla söyleyebiliriz. Saptanan bitkileri otsu ve odunsu olarak iki gruba ayırdığımızda, yine Öğretmen Köyü arazisi içerisinde 46 odunsu (ağaç-çalı), 25 otsu bitki görüyoruz. Ağaç ve çalılardan 28'i doğal, geriye kalan 18 tür ise yörede doğal olmayanlar. Bu türlerin de bir kısmı -yörede değilse de- Anadolu coğrafyasının başka bölgelerinde doğal olarak bulunuyor, bir kısmı ise daha başka coğrafyalardan gelmiş olan egzotik türler. Gözlem esnasında listemize eklenen türlerden ikisi ise sürpriz oldu.
Listeye eklenen türlerden ikisi sürprizliydi. Biri, Öğretmen Köyü’nün yan arazisinde bulunan ağaçsı ebegümeci (Malva arborea). Bu türün daha öncesinde Türkiye’den hiç bir kaydı yok.
Onu bulduğumuz sırada yaprakları henüz şeklini bulmak üzereydi. Çiçek ve meyveleri olgunlaştıktan sonra gerekli incelemeler yapılarak bilimsel bir makale ile sıra duyurusunu yapmaya gelecek.
İkincisi ise keçi boynuzu veya harnup (Ceratonia siliqua) olarak bildiğimiz ağacın olağanüstü boyutlara erişmiş bir örneği. Öğretmen Köyü yakınında, Leleg Yolu üzerindeki bu ağaç eldeki verilere göre Türkiye sınırlarındaki en geniş gövdeli keçiboynuzu ağacı. Yüzlerce yıl yöre insanı ve köklendiği arazinin değişik zamanlardaki sahipleri tarafından korunmuş. Anıt ağaç olarak tescillenmesi için başvurusunu hazırlayacağımız canlı bir abide.
Geziden bize kalan birkaç soru işaretimiz de var. Leleg Yolu’nun üst kısımlarında karşılaştığımız bazı Akdeniz servileri doğal yayılmış izlenimi veriyordu. Güney Anadolu hattı bu türün doğal olarak yaşadığı bir bölge ancak şu an için Bodrum Yarımada’sında doğal olup olmadıkları elimizde duran bir merak konusu şimdi.
Kızılçam ormanlarının içindeki araştırma sahamızda görmeyi umduğumuz ancak karşılaşmadığımız bir ağaç ise Halep Çamı. Yarımada’da doğal popülasyonu olduğunu biliyoruz; gözümüzden kaçmış olması veya gezi alanımızın dışında olmaları gayet muhtemel. Başka bir zaman karşılaşmayı umuyoruz.
Fiğ Vicia sp. -doğal-
Akçakesme Phillrea latifolia -doğal-
Badem Prunus dulcis -doğal-
Elma Malus domestica
Nar Punica granatum
Bozpırnal Quercus aucheri -doğal-
Lavantin Santolina chamaecyparissus
Adam Otu Mandragora autumnalis -doğal-
Biberiye Rosmarinus officinalis -doğal-
Mersin / Murt Myrtus comminis -doğal-
Begonvil Bougainvillea spectablis
Mercanköşk Origanum vulgare -doğal-
Limon Citrus limon
Muz Musa acuminata
Grevillea rosmarinifolia
