Wat is de rol van de professional in de transitie van de zorg? Wat zijn wij anders gaan doen? Wat doen we niet meer? En hoe inspireren we van hieruit anderen bij hun ontwikkeling? Bij die vragen stonden we stil tijdens het Breed Overleg met bestuurders en andere professionals op het gebied van zorg, welzijn en beleid.
Deze keer geen Jet Bussemaker als voorzitter van het overleg, maar Debby de Jongste, directeur van Stichting Lijn1. Vanuit de focus op gezondheid, kracht van mensen en hun gemeenschap en mogelijkheden helpt deze organisatie het vertrekpunt van Gezond en Gelukkig Den Haag scherp te houden. Jet Bussemaker is er natuurlijk wel bij en zal van zich laten horen vanuit haar landelijke visie, ook vanuit haar rol als voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving.
Deze middag horen we hoe Scheveningen de samenwerking tussen sociaal en medisch domein vormgeeft en hoe dit in verband staat met bewoners en professionals die samenwerken aan Vitaal Oud worden op Scheveningen. Wat hebben professionals met elkaar opgebouwd, afgebouwd en wat zijn ze anders gaan doen? En wat kunnen we hiervan leren voor andere Haagse wijken?
De ontmoeting
Maar we starten met een ander belangrijk onderdeel van ieder Breed Overleg: de ontmoeting met elkaar. Wat zijn wij eigenlijk anders gaan doen? Welke inzichten hebben we verworven waardoor we bepaalde dingen niet meer doen?
Ter inspiratie voor deze vragen bekijken we een compilatievideo waarin professionals vertellen over hun nieuwe inzichten en wat die hebben gedaan met hun manier van handelen. Hierover praten we met elkaar door in breakout rooms.
Een paar reacties vanuit de deelnemers:
Ingrid Wolf, bestuurder Haags Medisch Centrum: ‘Een woord wat bij ons terugkwam is holistisch. Waarmee we allemaal bedoelen dat het helpt om uit je eigen comfortzone te komen en om breder te kijken. Ten eerste naar de mensen om wie het gaat, maar ook naar andere partijen in het veld waarmee je kan samenwerken.’
Klaas Smilde, RESPECT Zorggroep VVT: ‘Kijk eens vanuit het brede geheel en wat je kunt doen vanuit die brede blik om te voorkomen dat iets nog een keer gebeurt. Dus hoe kun je de kracht die er in ieder mens zit met elkaar vastpakken en versterken? Ja, dat is weer die holistische kijkwijze.’
Scheveningen op het podium
In Scheveningen werken verschillende domeinen intensief samen. Als Gezond en Gelukkig Den Haag willen we goede voorbeelden laten zien om zo te kijken wat we daar samen van kunnen leren. Reden voor Debby om in gesprek te gaan met huisarts Verena Dirkse. Wat gebeurt er in Scheveningen en hoe is dat ontstaan?
Verena, wat maakt jou het meest trots op als je kijkt naar afgelopen jaren in Scheveningen?
Verena: 'Ik ben heel trots dat wij ons in Scheveningen als huisartsen hebben weten te verenigen in een coöperatie, waarbinnen we samen staan voor goede zorg in Scheveningen. De goede samenwerking die wij inmiddels hebben met VVT en Welzijn is daar denk ik een heel goed voorbeeld van. Wij zien daar samen maar ook als losse partijen het belang van in voor de patiënten en de kwaliteit van de zorg die zij ontvangen.'
Wat is jouw rol daarin?
'Ik ben een verbinder, ik ga graag contacten aan om te bekijken hoe we elkaar kunnen versterken en wat we kunnen betekenen rondom de zorg van de patiënt. Binnen mijn praktijk kijk ik ook altijd wie ik in zijn of haar kracht kan zetten om een daarbij passende rol te pakken.'
Zijn er voor jou ook dingen veranderd?
'Die samenwerking heeft mijn werkplezier vergroot. Het is niet meer op vrijdagmiddag brandjes blussen, maar proactief anticiperen op wat er speelt. Er staan zorgverleners om mensen heen waardoor we signalen krijgen als er iets nodig is. Dat is fijner voor ons, maar vooral voor de patiënt. Samenwerking zorgt er ook voor dat ik veel leer van anderen. Dat is voor iedereen inspirerend en daarop bouwen we steeds verder door. Ja, het smaakt naar meer.'
Zijn er ook dingen die je niet meer doet, die je bent gaan loslaten?
'Ja, ik denk dat een huisarts een bepaalde regiefunctie heeft, waardoor je je met allerlei vlakken bezighoudt. Maar nu weet ik het wanneer het goed zit met een patiënt, omdat die op zijn of haar plek is bij bijvoorbeeld Welzijn, dat ik het los kan laten. En ik weet ook dat als ik weer nodig ben, ik er zo weer bij ben gehaald.'
Wat maakt dat deze samenwerking in Scheveningen zo goed werkt?
'We hebben heel erg gekeken naar wat er speelt in onze wijk, waar de behoeftes liggen en daar richten we ons op. En we hebben gekeken wie onze stakeholders zijn waar we afspraken mee konden maken. Er blijft doorlopend nauw contact met Respect of HMC of Welzijn om onze visie verder voort te zetten: Wat willen we met elkaar? En hoe gebruiken we elkaar?'
Daarbij kijk je niet alleen vanuit kwetsbaarheid, maar ook vanuit vitaliteit en veerkracht.
'Ja, klopt. Ik maak me nu onder andere sterk voor kwetsbare ouderen binnen een pilot met HMC om draaideur-SEH-bezoek te voorkomen. Wat heeft de patiënt daarvoor nodig? Daarbij kijken we vanuit positieve gezondheid, dus wat kan er nog wel? Wat is er nodig om op een veilige en fijne manier thuis te blijven? En wie hebben we nodig in het netwerk om te voorkomen dat iemand op de SEH komt, terwijl dat niet de goede plek is voor diegene?'
Ook zijn er bewegingen bij bewonersorganisaties. Wat merk je daarvan?
Ja, die probeer je wel te betrekken maar soms kijken zij toch vanuit een ander perspectief of kennen niet de precieze ins en outs van de zorg, dus dat is soms nog lastig praten. Maar wij weten dat ook zij graag efficiënte en lokale zorg willen, aan huis of in de wijk. Dus zo proberen we naar elkaar toe te bewegen.'
En hoe zie je de rol van Welzijn in jullie gezamenlijke beweging?
'We schuiven meer naar elkaar toe, dat is al langer aan de gang, en je kan niet zonder elkaar. Onze regelmatige overleggen zorgen dat we elkaar makkelijker vinden. Welzijn heeft soms al mensen in beeld die wij nog niet kennen. Met Welzijn is ook het geriatrisch netwerk opgebouwd, er is nu altijd wel iemand die past bij het soort zorg dat je zoekt. Dat werkt heel fijn en makkelijk.'
Dus jullie zijn goed op de hoogte van elkaars kennis en weten elkaar te vinden, bekeken vanuit veerkracht en eigen regie van mensen. Waar staan jullie nu?
'We zijn een heel eind op weg, maar ik zie nog meer mogelijkheden. Er kan nog meer zorg vanuit het ziekenhuis naar de wijk. We moeten nog verder ontschotten. Ook is er nog veel mogelijk qua monitoring thuis. Maar wat wij hebben neergezet, laat zien dat je het niet alleen kan. Je hebt elkaar nodig. En daar hebben we echt stappen in gezet. Dat we nu om tafel zitten met een verzekeraar of het ziekenhuis, dat was voorheen echt niet denkbaar. Als coöperatie zitten wij aan tafel vanuit wat onze wijk nodig heeft. Daar vanuit kan je concrete stappen zetten.'
Wat raad je anderen aan?
'Heel simpel. Ga met elkaar in gesprek. Wat kunnen we met elkaar betekenen? Wat heeft onze wijk nodig? Een wijkscan kan daar veel in doen. Kijk waar de verbindende inhoudelijke factor ligt, begin klein en breng dat tot een succes om van daaruit verder te bouwen. Een optimale samenwerking is er niet van vandaag of morgen, wij zijn ook met vallen en opstaan aan de slag gegaan en hebben daar ook veel steun in gehad van Stichting Lijn1. Nu plukken we de vruchten, maar het gaat niet vanzelf.'
Reflectie op het proces in Scheveningen
Debby vraagt een aantal betrokkenen te reflecteren op het proces in Scheveningen: 'Wat valt jullie op en wat is jullie rol daar zelf in?'
Klaas Smilde, Respect zorg, VVT in Scheveningen: ‘Wat belangrijk is in hoe we dit stapje voor stapje met elkaar doen is vertrouwen. Dat je erop wilt vertrouwen dat je met elkaar iets kunt neerzetten dat beter is dan dat er was. En dat we gaan voor hetzelfde doel van dat netwerk dat elkaar en de burger versterkt. Dat is een lang proces en dat geven we stapje voor stapje vorm met elkaar, waardoor het steeds meer tot leven komt. Het is een soort vliegwiel dat steeds meer inspiratie biedt.
Een voorbeeld: de huisartsen hebben een jaarplan, wij hebben een jaarplan, Welzijn heeft een jaarplan. Dat hebben we al met elkaar gedeeld. Maar nu denken we alweer een stapje verder: Wat als we nou eens gezamenlijk naar onze plannen gaan kijken voor 2022? Zo wordt de droom die we met elkaar hebben elke dag weer een beetje meer realiteit.'
Ingrid Wolf, bestuurder HMC: 'Onze insteek is steeds weer: Wat is er nodig in de wijk en welke rol wordt er dan gevraagd van HMC? Wat kunnen wij doen op een manier dat we maatschappelijke kosten verlagen maar wel het goede doen voor de mensen in de wijk? Als bestuurder is mijn rol daarin misschien niet heel groot, maar we kunnen wel faciliteren dat mensen naar buiten gaan en de dialoog aangaan. En om het gedachtegoed levend te houden binnen de organisatie.'
Jet Bussemaker, initiatiefnemer GGDH en voorzitter Raad voor Volksgezondheid en Samenleving: 'Het is mooi om te zien dat we in staat zijn veranderingen te bewerkstelligen. Ook op landelijk niveau zie ik beweging. Als voorzitter van de RVS heb ik onlangs een briefing gegeven aan de Tweede Kamer en viel mij op dat ook daar het besef landt dat het anders moet.
Ik leer wel dat het een kwestie is van lange adem voordat dingen echt goed landen. Voordat het niet alleen in de beleidsstructuren zit, maar ook in de hoofden, harten en handen van professionals. We onderschatten vaak hoe belangrijk dat is en hoelang dat duurt. Het mooie aan Verena’s verhaal, over de coöperatie, vind ik de terugkeer naar de menselijke maat, waar we elkaar kennen. Dat zie ik in de wijk, maar ook op landelijk niveau.'
Karin Busch, regiomanager Hadoks: 'Scheveningen is een mooi voorbeeld en als Hadoks proberen wij ook echt te kijken hoe we goede voorbeelden kunnen delen en als zaadje kunnen planten. Die hebben dan aandacht en voeding nodig en praktijken moeten ook de ruimte hebben om hun eigen vorm te vinden, want iedere praktijk is uniek. Wat helpt is de gezamenlijke visie, de speerpunten voor een hele wijk. Daar kan een wijkscan bij helpen, zodat je de juiste dingen gaat doen.
Al met al vind ik het mooi dat we hier bij elkaar zijn om te zien wat er groeit in Den Haag en hoe we daar ons steentje aan bij kunnen dragen.'
Straatdichter Sjaak laat zich inspireren door GGDH
Sjaak Kroes is uitgenodigd om zich te laten inspireren door de verhalen en het gedachtegoed dat hij vandaag te horen krijgt. Hij noemt zichzelf straat- of stadsdichter en omschrijft zijn werk als volgt: 'Aan mijn bureaufiets met typemachine schrijf ik gedichten voor mensen naar aanleiding van de gesprekken die ik met ze voer. Ik hoop mensen met mijn talenten te verbinden, en een sociaal rustpunt te zijn waar mensen even een praatje kunnen maken. Persoonlijke gedichten doen iets met mensen, ze ontroeren of verblijden.'
Straatdichter Sjaak laat zich inspireren door GGDH
Bij het gedicht: 'Buurthuis het Vlaggenschip', heb ik me laten inspireren door verschillende metaforen die op de website gebruikt worden door de geïnterviewde zorgprofessionals. Zoals de landingsbaan, het buurthuis, en de botenparade kwamen hier sterk naar voren, en deze metaforen heb ik vervlochten tot een nieuw beeld. Buurthuis het vlaggenschip, waar de sociale cohesie een belangrijke pijler is voor geluk en gezondheid.
Ook heb ik mezelf de vraag gesteld, of de overheid (zoals Neo de Bono in één van de filmpjes op de website ook zegt), misschien meer met de burgerinitiatieven moet meebewegen, en er niet zo bovenop moet zitten. Mensen zélf de verantwoordelijkheid in handen geven voor hun eigen geluk en gezondheid, en daarbij zelf een faciliterende rol aannemen.
Met als inspiratie het verhaal van Scheveningen, komt Sjaak tot dit gedicht:
Achter de schermen bij GGDH
Ook initiatiefnemer van GGDH Jet Bussemaker en Programmamanager Marjolein Oudshoorn blikken terug op de afgelopen twee jaar van Gezond en Gelukkig Den Haag. Wat is hun rol en hoe is ook die veranderd?
Jet, wat is er veranderd in jouw rol?
Wat is heb moeten leren, is dat we moeten faciliteren zonder het over te willen nemen. We willen inspireren op een andere mindset en daarvoor moet je mensen ook de ruimte en tijd gunnen. Dus ik heb geleerd om soms even op mijn handen te zitten. In het begin dachten mensen nog wel eens dat GGDH een soort uitvoeringsorganisatie was. Maar wij zijn geen loket, van u vraagt en wij draaien. Wij zijn met elkaar Gezond en Gelukkig Den Haag.
Het gaat om een gedeeld leiderschap, over samenwerking tussen professionals en burgers in de wijk, in de straat. Daar moet het ontwikkeld worden, om moedig te zijn, om écht samen te werken. Vanuit de bedoeling, wat is nou de kern? Los van protocollen, verantwoording enzovoort. Waar doen we het voor? Dat is een zoektocht voor ons allemaal. Maar door kennis te delen, mensen aan te spreken en aan te jagen, hoop ik toch een beetje verandering te realiseren.'
Marjolein, wat ben jij anders gaan doen?
'We zijn allemaal Gezond en Gelukkig Den Haag, dat is het belangrijkste wat ik heb geleerd. We startten met veel mensen met verschillende verwachtingen, dat was uitdagend. Maar ik geloof echt dat de verandering komt en nog meer kan komen van de partijen binnen GGDH. Als wij er nou aan bij kunnen dragen dat alle partijen 3% een andere koers gaan varen, hoeveel impact heeft dat!'
Jet vult aan: 'Het moet uiteindelijk in de dagelijkse praktijk vorm krijgen en daarbij moet je elkaar leren begrijpen, je verplaatsen in de ander. Je komt niet ver als je tegen iemand in een beschimmeld huis en met schulden vertelt dat diegene gezond moet eten. Dus als professional moet je ook leren om bescheiden te zijn. Je bent niet meer de professional die het allemaal wel weet. Je moet je interesseren in wat iemand nodig kan hebben om tot verandering te komen, ook weer die 3%.
Want ook dat gaat in kleine stapjes. Hoe kan je die faciliteren? Hoe bouw je het vertrouwen op om te kunnen ondersteunen? Want het vertrouwen is vaak minimaal. Dat heeft een lange adem nodig. Dus ik maak liever kleine stapjes die beklijven in plaats van grote beloften die we niet waar kunnen maken.'
Waar ben je trots op?
Marjolein: 'Ik ben trots dat ik inmiddels de verschillende talen heb leren spreken, van de zorg, van het sociaal domein. En dat ik kan helpen bij de vertaalslag die soms nodig is om mensen met elkaar te verbinding. Ik ben trots dat ik daaraan kan bijdragen.'
Jet: 'Waar ik trots op ben is dat we op veel niveaus bezig zijn. De deelalliantie in Zuidwest, de kerngroep, het Breed Overleg, binnen de regiegroep met de zorgverzekeraar, de wethouder en de NZa. Inmiddels heeft GGDH ook promovendi opgeleverd die gaan meedoen met participatief actieonderzoek of die data in kaart brengen waar we van kunnen leren. Ook zie ik dat GGDH steeds vaker in gremia wordt genoemd als goed voorbeeld. Ik ben trots op wat we neer hebben gezet in redelijk beperkte tijd en het onzichtbare dat we zichtbaar maken.'
Wat is gezond en gelukkig Den Haag?
Elke inwoner van Den Haag heeft recht op een zo gezond en gelukkig mogelijk leven. De beweging Gezond en Gelukkig Den Haag (GGDH) zet zich daar dan ook volop voor in. Dat is nodig, want de verschillen in gezondheid en geluk tussen de Haagse wijken zijn groot. Als er niks gebeurt, worden die verschillen alleen maar groter.
Het bieden van zorg en welzijn gebeurt nu door veel bevlogen professionals van wie de taken strikt zijn afgebakend. Dit geldt ook voor de financieringsstromen. De zorg wordt deels bekostigd door zorgverzekeraars en deels door de Rijksoverheid en gemeente. De welzijnstaken zijn voor rekening van de gemeente.
GGDH vindt dat juist het medisch en sociaal domein elkaar moeten vinden. Zeker omdat er een nauwe relatie bestaat tussen gezondheid en armoede. We zijn om die reden continu in beweging om meer verbinding te creëren. GGDH zorgt voor de onderlinge verbinding en faciliteert in het samen kunnen optrekken.
Daarbij streeft iedereen dezelfde doelen na: het bieden van duurzame medische en sociale zorg, het voorkomen van gezondheidsproblemen door vroege signalering, het beheersen van de kosten én zorgen voor voldoende en gemotiveerde zorg- en welzijnsmedewerkers.
Aansluiting op eerdere Breed Overleggen
Op 7 december zijn we geïnspireerd door Derk Loorbach: hij heeft ons met de sturingsmix van transitie (de zogenaamde X-curve) een houvast gegeven voor de transitie van ziekte naar gezondheid. Welke bewegingen vinden er maatschappelijk al plaats en welke rol speelt de huidige systeemwereld hierin? En kunnen we zien dat wij in deze ontwikkelingen zelf, vanuit onze organisaties, maar ook vanuit ons collectief een actieve rol kunnen vervullen? Hoe creëren we met elkaar een veilige ruimte om te experimenteren en hoe bewegen we "door de chaos” in plaats van steeds terug te vallen op onze oude patronen? Lees via deze link het verslag van deze tweede bijeenkomst op 16 maart.
Credits:
Gemaakt met een afbeelding van ddzphoto - "stairs foliage sky"