Przestrzeń wirtualna stała się nowym środowiskiem pracy i współpracy osób uczących się. Należy ją rozumieć jak najszerzej – nie tylko mówimy tu zarówno o uczeniu się synchronicznym (z wykorzystaniem m. in. takich interaktywnych narzędzi jak blogi, wiki, czaty, dokumenty współdzielone, kursy e-learning), ale i asynchronicznym (komunikowanie się z wykorzystaniem poczty elektronicznej, komunikatorów, dyskusje w sieci, projekty w sieci, kursy e-learning).

Cechą tej przestrzeni jest płynność – wirtualne środowisko nie ma fizycznych wymiarów, definiują je osoby i zasoby, które są w nim aktywne. Zmienia się w każdym momencie, gdy do niego logują się i wylogowują nowe osoby, rozwijają się nowe relacje, następuje wymiana i dzielenie się wiedzą. Jest to przestrzeń będąca w nieustającej zmianie.

Przestrzeń istnieje niezależnie (równolegle) do przestrzeni fizycznej i proces uczenia może dokonywać się w obu tych przestrzeniach jednocześnie.

Współistnienie dwóch przestrzeni edukacyjnych – fizycznej i wirtualnej - ma istotne implikacje dla procesu uczenia się. Powinniśmy traktować obie przestrzenie jako środowisko zintegrowane, w którym uczenie się jest tak samo ważne dla uczniów. Powinniśmy łączyć to, co dzieje się w przestrzeni fizycznej, z tym, co dzieje się w przestrzeni wirtualnej.

Kolejną implikacją jest wyzwanie przemyślenia wizji edukacji dokonującej się jednocześnie w różnych przestrzeniach. Jest to konieczne, ponieważ samo zainstalowanie Wi-Fi i umożliwienie dostępu do sieci nie spowoduje, że przestrzeń wirtualna będzie efektywnie wykorzystana w uczeniu się. Tu kluczowa jest rola nauczyciela, który musi zaplanować, w jaki sposób będzie realizował proces uczenia w równoległych przestrzeniach.

Aby przestrzeń wirtualna edukacji spełniała swoje funkcje edukacyjne, powinna zawierać w sobie różnorodne materiały i narzędzia (w tym m. in. interaktywne, badawcze, komunikacyjne, testujące), a także umożliwiać swobodny dostęp do nich wszystkim osobom uczestniczącym w procesie edukacji. Szczególnie istotne jest zapewnienie komunikacji i wymiany informacji wszystkim uczestnikom procesu, gdyż dzięki temu następuje konstruowanie wiedzy.

O ile tradycyjne uczenie się zaczynało się wejściem a kończyło z chwilą opuszczenia klasy przez uczniów (pomijając prace domowe), w przestrzeni uczenia tworzonej przez technologie tak się nie dzieje. Proces ten może poza szkołą przebiegać swoimi ścieżkami i w zupełnie innym czasie niż lekcyjny. Stanowi to wyzwanie dla nauczycieli, którzy muszą planować proces równolegle w świecie rzeczywistym i wirtualnym, aby zapewnić odpowiednią „pożywkę“ dla uczenia się także w czasie pozalekcyjnym (ale też raczej jako coś dodatkowego)

Uczenie się jest bardziej pogłębione, wzmocnione i relewantne wówczas, gdy technologie zapewniają:

• aktywne i interaktywne uczestnictwo,
• możliwość współpracy zespołowej,
• wyszukiwanie i dzielenie się informacją,
• możliwość dyskusji i prezentacji,
• konstruowanie wiedzy,
• aktywności prowadzone zarówno przez nauczyciela, jak i uczniów,
• łączność, dostęp do ekspertów,
• dostęp do lokalnych i globalnych sieci,
• spersonalizowany tryb uczenia się.

Wówczas możemy mówić o bogatym w TIK/ICT środowisku uczenia się wspierającym uczenie się. Inaczej mówiąc, przestrzeń edukacyjna szkoły musi być na tyle elastyczna, aby uczniowie i nauczyciele mogli w niej swobodnie korzystać z nowoczesnych technologii edukacyjnych. Dla projektantów przestrzeni edukacyjnej jest to kolejne wyzwanie.

Pierwszym i najważniejszym krokiem jest odpowiednia organizacja sieci internetowej w szkole. Powinna ona:

• być dostępna dla wszystkich członków szkolnej społeczności, we wszystkich budynkach szkolnych oraz wokół budynku,
• pozwalać łączyć się z internetem i intranetem z dowolnych urządzeń mobilnych lub komputerów i innych urządzeń stacjonarnych,
• umożliwiać dostęp do zasobów z zewnątrz dla chorych uczniów lub pracujących w domach (np. w indywidualnym toku nauki), a także dla rodziców, w zakresie im przeznaczonym.

Jako pewne minimum możemy przyjąć, że w mądrze zorganizowanym środowisku uczenia się :

• uczniowie i nauczyciele mają zapewniony legalny i ciągły dostęp do odpowiednich szkolnych zasobów cyfrowych, baz danych, narzędzi internetowych służących do analizowania, przetwarzania, modyfikowania, tworzenia zasobów wiedzy i informacji, narzędzi służących do wyszukiwania, ewaluacji i przechowywania treści edukacyjnych, narzędzi interaktywnych umożliwiających współpracę z rówieśnikami w sieci;
• nauczyciele, rodzice i uczniowie dzielą się informacjami i zasobami w czasie rzeczywistym, w sposób ciągły, w trakcie i poza godzinami pracy szkoły;
• zarządzający szkołami rozumieją i zarządzają: A) dostępem do danych związanych z procesem edukacji, przepływem danych i ich użyciem w popularnych formatach, z zastrzeżeniem ochrony własności intelektualnej, prawa do prywatności i zapewnieniem zasad bezpieczeństwa danych w sieci; B) procesem decyzyjnym opartym na faktach, ewaluacji i mającemu na celu ciągłą poprawę funkcjonowania środowiska uczenia się; C) ciągłym przepływem informacji i wiedzy pomiędzy szkolnymi serwerami i światem zewnętrznym.

INFRASTRUKTURA - kluczowe znaczenie ma tutaj przygotowanie właściwego, cyfrowego środowiska edukacyjnego, spójnej i dobrze zorganizowanej przestrzeni, w której będzie mogło dokonywać się uczenie się. Na to środowisko składają się nie tylko komputery czy tablety, ale przede wszystkim urządzenia zapewniające integrację rozmaitych sprzętów, zarządzanie nim, dostęp do sieci lokalnej oraz internetu. Infrastruktura ta musi opierać się o profesjonalne rozwiązania, gdyż szkoła jest instytucją profesjonalną, w której niezawodność i stabilność rozwiązań technologicznych ma zasadnicze znaczenie.

USŁUGI - technologię w szkole powinniśmy traktować właśnie w kontekście zapewnienia uczniom i nauczycielom rzeczywistego, nieprzerwanego dostępu do rozmaitych usług edukacyjnych. To przykładowo e-podręczniki, wideokonferencje, dziennik elektroniczny, platformy edukacyjne, cyfrowe muzea, laboratoria, parki nauki, repozytoria dokumentów, cyfrowe biblioteki, telefonia VOIP, a także usługi zdalnej administracji czy archiwizacji danych.

EDUKACJA – to trzeci i oczywisty element. Wszystko to co robimy – cała infrastruktura wraz z rozmaitymi usługami są po to, aby skutecznie realizować zadania edukacyjne szkoły. Dlatego niezwykle istotne jest to, aby pamiętać, że technologia ma rolę służebną, że powinna wzmacniać i wspomagać procesy edukacyjne. Nie powinna być stosowana na siłę, lecz wtedy, kiedy jest to niezbędne, aby osiągnąć wyższą jakość procesu dydaktycznego (zasada pomocniczości technologii w edukacji).

Dobrym pomysłem jest poznanie i wdrożenie w swojej szkole modelu SAMR.

ZARZĄDZANIE – to czwarty filar umożliwiający wykorzystanie technologii w procesie zarządzania szkołą. Chodzi tu zarówno o skomputeryzowaną pracę sekretariatu, kadr i księgowości, jak i stabilne funkcjonowanie takich obszarów jak elektroniczny dziennik lekcyjny, który jest znakomitym narzędziem zarządzania szkołą. Najważniejszym elementem jest tu odpowiednia i skuteczna komunikacja (wewnętrzna i zewnętrzna) w szkole.